19 Mayıs 1919 tarihi, Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki dönüm noktalarından biridir. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmişti ve şartlar Türk milleti açısından giderek kötüleşmekteydi.
Mustafa Kemal Paşa işte bu şartlar altında 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Türk Kurtuluş Savaşı’nın fitilini ateşledi. Samsun’a çıkışın önemi Mustafa Kemal Atatürk’ün Büyük Nutku’nu 19 Mayıs tarihiyle başlatmasından da anlaşılacaktır.
Atatürk Nutuk’ta böyle anlatıyor
* 1335 senesi Mayıs’ının on dokuzuncu günü Samsun’a çıktım. Vaziyet ve manzara-i umumiye:
* Osmanlı Devleti’nin dahil bulunduğu grup, Harb-i Umumî’de mağlûp olmuş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, şerâiti ağır bir mütarekenâme imzalanmış. Büyük harbin uzun seneleri zarfında millet yorgun ve fakir bir halde. Millet ve memleketi Harb-i Umumî’ye sevk edenler kendi hayatları endişesine düşerek memleketten firâr etmişler.
* Saltanat ve hilâfet mevkiini işgal eden Vahideddin, mütereddi, şahsını ve yalnız tahtını temîn edebileceğini tahayyül ettiği denî tedbirler araştırmakta. Damad Ferid Paşa’nın riyâsetindeki kabine âciz, haysiyetsiz, cebîn, yalnız pâdişâhın irâdesine tâbi ve onunla beraber şahıslarını vikaye edebilecek herhangi bir vaziyete razı.
* Ordunun elinden esliha ve cephanesi alınmış ve alınmakta…
* İtilâf Devletleri, mütareke ahkâmına riayete lüzum görmüyorlar. Birer vesile ile İtilâf donanmaları ve askerleri İstanbul’da. Adana vilâyeti, Fransızlar; Urfa, Maraş, Ayıntab, İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya’da, İtalyan kıtaat-ı askeriyesi, Merzifon ve Samsun’da İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta ecnebi zâbit ve memurları ve hususî adamları faaliyette. Nihayet, mebde-i kelâm kabul ettiğimiz tarihten dört gün evvel, 15 Mayıs 335’te İtilâf Devletleri’nin muvâfakatiyle Yunan ordusu İzmir’e ihraç ediliyor.
Mustafa Kemal Paşa neden Samsun’u tercih etti?
İşte Mustafa Kemal Paşa bu şartlar altında Samsun’a çıkmaya karar verdi. Samsun stratejik açıdan önemli bir bölgeydi. Ve İngilizler Mart 1919’da Samsun’a askeri birlik çıkarınca kentte Hamdi adlı bir teğmen askerleriyle dağa çıkmıştı.
Bu nedenle İngiliz Yüksek Komiserliği, Türklerin silahlandığı gerekçesiyle bölgeye olağanüstü yetkilileri olan bir kumandan gönderilmesine karar verdi. Uzun süredir Anadolu’ya geçmek için an kollayan Mustafa Kemal Paşa için bu bulunmaz bir fırsat oldu.
Atarürk’le birlikte 16 Mayıs’ta Galata rıhtımından Bandırma vapuruna binen isimler arasında 18 kişi bulunuyordu.
* Kurmay Albay Refet Bey (General Refet Bele) (3. Kor. K.), Kurmay Albay Manastırlı Kazım Bey (General Kazım Dirik) (Müfettişlik Kur. Bşk.), Dr. Albay İbrahim Tali Bey (Öngören) (Müfettişlik Sağlık Bşk.), Kurmay Yarbay Mehmet Akif Bey (Ayıcı) (Kurmay Bşk. Yardımcısı), Kurmay Bnb. Hüsrev Bey (Gerede) (Karargâh Erkan-ı Harbiyesi İstihbarat ve Siyasiyat Şubesi Müdürü), Topçu Bnb. Kemal Bey (Doğan) (Müfettişlik Topçu K.) Dr. Bnb. Refik Bey (Saydam) (Sağlık Başkan Yardımcısı), Yzb. Cevat Abbas (Gürer) (Müfettişlik Başyaveri), Yzb. Mümtaz (Tünay) (Kurmay Mülhakı), Yzb. İsmail Hakkı (Ede) (Kurmay Mülhakı), Yzb. Ali Şevket (Öndersev) (Müfettişlik Emir Subayı), Yzb. Mustafa Vasfi (Süsoy) (Karargâh K.), Ütğm Hayati (Kurmay başkanı Emir Subayı ve Müfettişlik Kalem Amiri), Ütğm Arif Hikmet (Gerçekçi) (Kurmay Mülhakı sonra 3. Kor. K. Yaveri), Ütğm. Abdullah (İaşe Subayı), Tğm. Muzaffer (Kılıç) (müfettişlik ikinci yaveri), birinci sınıf kâtip Faik (Aybars) (Şifre Kâtibi), Dördüncü sınıf Kâtip Memduh (Atasev) (Şifre Kâtibi Yardımcısı) idi.
19 Mayıs’ı gençlere armağan etti
Peki Mustafa Kemal Atarürk Türk tarihi açısından Milli Kurtuluş Savaşı’nı neden gençlere armağan etti?
Atatürk’ün gençlere verdiği önem pek çok sözünde görülebilir:
* Gençler! Cesaretimizi takviye ve idame eden sizlersiniz. Siz, almakta olduğunuz terbiye ve irfan ile insanlık ve medeniyetin, vatan sevgisinin, fikir hürriyetinin en kıymetli timsali olacaksınız. Yükselen yeni nesil, istikbal sizsiniz. Cumhuriyeti biz kurduk, onu yükseltecek ve yaşatacak sizsiniz
* Gençler! Benim gelecekteki emellerimi gerçekleştirmeyi üstlenen gençler! Bir gün bu memleketi sizin gibi beni anlamış bir gençliğe bırakacağımdan dolayı çok memnun ve mesudum. Buna gerçekten sevinmekteyim. Fakat beraber yaşadığımız sürece benim hedefime yürümenizi hepinizden istemek, geçerli bir hakkım olarak tanınmalıdır.
* Sizler, yeni Türkiye’nin geç evlatları, yorulsanız da beni izleyeceksiniz. Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler asla ve asla yorulmazlar. Türk gençliği amaca, bizim yüksek ülkümüze durmadan, yorulmadan yürüyecektir.
1938’den bu yana ‘Gençler’in bayramı
19 Mayıs ilk kez 1926 yılında Gazi Günü adıyla Samsun’da kutlandı. 1938 yılında Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanan 19 Mayıs 1919, 12 Eylül 1980 Darbesi’yle iktidara gelen Kenan Evren Başkanlığı’ndaki Milli Güvenlik Konseyi’nin 1981’de aldığı karar ile Atatürk Yılı olarak kabul edildi ve o günden bu yana Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanıyor.
